Chiński Nowy Rok

czyli jak ucztują Chińczycy
We wszystkich krajach i kulturach świata Nowy Rok obchodzi się jako święto, rytuał lub tradycję. Nie inaczej jest w Chinach, gdzie nowy rok świętuje się jako święto wiosny. Koniec starego i początek nowego roku to najważniejsze święto w kalendarzu chińskim, symbolizujące początek czegoś nowego.
Nadejście kolejnego roku świętuje się tam publicznie i prywatnie, ale o wiele huczniej i dłużej niż w Polsce. Podczas gdy nasz Sylwester trwa zaledwie jedną noc, Nowy Rok chiński świętuje się przez pełne dwa tygodnie. Zapoczątkowano tę tradycję na początku naszej ery i trwa do dziś w niezmienionej postaci.
Święto Wiosny przypada na pierwszy dzień pierwszego miesiąca księżycowego (często jest to miesiąc później niż w kalendarzu gregoriańskim). Pełny cykl trwa sześćdziesiąt lat i składa się z pięciu dwunastoletnich cykli. Dla uczczenia zakończenia pełnego 60-letniego cyklu, Chińczycy bardzo hucznie świętują i ucztują. W tym roku chiński Nowy Rok przypada na 29 stycznia i będzie on rokiem Węża.
Przygotowania do chińskiego Nowego Roku podpowiada tradycja, według której po kilku dniach sprzątania, nastaje dzień pożegnania domowego boga kuchni, który w tradycyjnych wierzeniach ma zdać relacje z przygotowań Nefrytowemu Cesarzowi. Tego dnia spożywa się bogatą kolację złożoną z wielu potraw przyrządzonych na słodko, a domy przyozdabia się lampionami i kartkami z sentencjami.
Wigilia Nowego Roku
W ten dzień na stołach królują dwie tradycyjne potrawy: Jiaozi (pierożki nadziewane mielonym mięsem i/lub warzywami, które można przedtem zamoczyć w sosie sojowym z octem albo ostrą papryką) i Niangao (to potrawa, którą robi się z popularnego "lepkiego" ryżu. Chińczycy wierzą, że ryż symbolizuje trwałość więzi rodzinnych - wzajemne zrozumienie i wspólnotę. Niangao oznacza po chińsku "lepsze życie w kolejnym roku"). W Wigilię często serwuje się także herbatę, słodkie owoce i wyroby cukiernicze, których łącznie musi być na stole osiem. Ósemka jest w Chinach szczęśliwą liczbą.
Drugi dzień nowego roku to tzw. Urodziny Węża. Zgodnie z tradycją podaje się wtedy Wonton w kształcie sztabki złota oraz mnóstwo chińskich pierożków w kształcie starożytnej złotej monety. Po dwóch dobach ucztowania nadchodzi czas na przerwę.
Trzeciego i czwartego dnia Chińczycy odpoczywają i wcześnie idą spać, a do kuchni wracają dopiero czwartego dnia Nowego Roku, kiedy należy uczcić Boga Paleniska. Jada się wtedy owoce, potrawy z ryżu i ciasta oraz składa się ofiarę w postaci dań z wieprzowiny, drobiu, jajek i mątwy. Pija się głównie herbatę i wino.
Piąty dzień Nowego Roku nazywa się w Chinach Po wu. Jada się wtedy różne potrawy w zależności od regionu kraju. Na północy przygotowuje się Jiaozi (pierożki), gdzie indziej podaje się słodycze, owoce i wino. Tradycja nakazuje, by piątego dnia świąt wysprzątać dom, jest więc okazja, by spalić nagromadzone przy świątecznym stole kalorie.
Szóstego dnia nastaje czas na odwiedzanie starych przyjaciół, jest to więc dokonały czas na spotkania i różnego rodzaju imprezy. W ramach odpoczynku od ucztowania oczyszcza się układ pokarmowy prostymi potrawami z ryżu i warzyw z musztardą.
Siódmy dzień jest to tzw. "Dzień Człowieka", a więc święto wszystkich ludzi noszące w Chinach nazwę Ren ri. Tego dnia jada się różne potrawy w zależności od pochodzenia. Tradycja nakazuje przygotowanie potraw z długim makaronem (oczywiście, im więcej się go zje, tym dłuższe i szczęśliwsze będzie życie jedzącego). Dominują potrawy z warzyw i surowej ryby, którą zjada się w nadziei na pełny portfel w Nowym Roku.
Ósmego dnia kończą się ferie - dorośli wracają do pracy, a dzieci do szkoły. Należy również wykończyć wszelkie potrawy mięsne i ciasta, które ostały się jeszcze na świątecznym stole.
O północy pomiędzy dniem ósmym a dziewiątym nowego roku obchodzone są urodziny Jadeitowego Cesarza, Boga Nieba, który jest znany z tego, że nie jada mięsa. W ten dzień bogactwo potraw oraz ilość odpalanych sztucznych ogni jest niezliczona. Tego dnia stawia się w chińskich domach dwa osobne stoły, przykryte obowiązkowo czerwonymi obrusami, na których pojawiają się dyktowane tradycyjnymi wymogami potrawy. Chiński kalendarz wróżb mówi, że na jednym z nich powinny znaleźć się "trzy wiązki długiego makaronu, trzy filiżanki zielonej herbaty, pięć różnych rodzajów owoców i sześć różnych rodzajów surowych warzyw", natomiast na drugim, który stawia się ku czci straży przybocznej Jadeitowego Cesarza, pięć dań mięsnych i słodkie ciasta, wśród których muszą znaleźć się kolorowe ciasteczka w kształcie żółwia. Obowiązkowe są też ugotowane na twardo, farbowane na kolor czerwony kurze jaja. Następnego dnia po sowitej uczcie, należy skończyć wszystkie potrawy z warzyw, mięs i owoców. Znowu jada się proste potrawy z ryżu oraz warzywa z musztardą, popijając je zieloną herbatą.
Ostatniego dnia świąt noworocznych ma miejsce Yuan-Xiao, czyli Święto Lampionów. Tego dnia jada się chińską potrawę Yuan-Xiao, która przypomina swym kształtem księżyc w pełni. Inna nazwa tej potrawy to Tang-Yuan, jest to danie ze słodkich kulek ryżowych, które najczęściej podaje się z wodą z cukrem. Ponieważ nie wyglądają zbyt apetycznie, wielu kucharzy barwi je na czerwono, aby poprawić ich wygląd. Istnieje bardzo wiele rodzajów Tang-Yuan, które przygotowuje się z użyciem wielu różnych składników, takich jak pasta z czerwonej fasoli lub sezamu albo krem fistaszkowy.
Po tak intensywnych zarówno w wydarzenia, jak i kulinaria okresie, Chińczycy wracają do codzienności i tradycyjnej diety bogatej w ryż i warzywa. Oczyszczają organizm przy wspomaganiu zielonej herbaty i chińskich ziół. Dusze są przepełnione nadzieją i radością na kolejny rok. Życie zatacza swój krąg… a że Chińczycy wierzą, że rok w którym się urodzili ma wpływ na osobowość, ten nadchodzący będzie sprzyjał urodzonym w roku węża, bo taki właśnie nastaje w 2025 r.
•••
W ciągu 15 dni, kiedy trwa święto Chińczycy oraz mieszkańcy Azji południowo – wschodniej jedzą potrawy symbolizujące zdrowie, szczęście oraz długie życie. Mówimy, jakie przysmaki znajdą się na azjatyckich stołach w Chiński Nowy Rok.
Tradycyjnie na chińskim stole w Nowy Rok powinna znaleźć się ryba. Gdy ryba zostanie podana na stół nie można jej obrócić. Osobą, która by się na to zdecydowała na pewno nie będzie miała szczęścia w nadchodzącym roku. Ryba ma również znaczenie symboliczne. Jej pojawienie się na stole jest zapowiedzią dostatku i bogactwa. Serwowana jest w całości, z głową i ogonem, dzięki temu rok będzie pomyślny od początku do końca.
Powodzenie na talerzu
Ryby to jedno z najbardziej typowych chińskich potraw noworocznych. W języku chińskim „ryba” (鱼 Yú / yoo /) brzmi jak „nadwyżka”. Zatem ryba to obowiązkowe danie w menu chińskiej kolacji noworocznej, ponieważ Chińczycy zawsze lubią mieć nadwyżkę na koniec roku. Yusheng (yee sang) - sałatka z surowej ryby
Yusheng składa się z pasków surowej ryby (może być to łosoś), tartych warzyw i rozmaitych sosów. Yusheng oznacza po prostu "surowa ryba", ale ponieważ fonetycznie po chińsku słowo "ryba" i " wzrost obfitości" brzmią tak samo - sałatka ta stała się noworocznym symbolem wzrostu obfitości, dobrobytu i wigoru.
Ryba gotowana na parze to jeden z najbardziej znanych przepisów na Chiński Nowy Rok. To, jaką rybę wybrać na kolację noworoczną, opiera się na pomyślnej homofonii.
Dobrym wyborem będzie na przykład karaś, ponieważ pierwszy znak słowa „karaś” (鲫鱼 jìyú / jee-yoo /) brzmi jak chińskie słowo 吉 (jí / jee / „powodzenia”). Stąd przekonanie, że zjedzenie karasia w sylwestra przynosi szczęście na następny rok.
Na bogactwo – pierogi!
Przynoszą szczęście od ponad 1800 lat, jak zatem wątpić w ich moc? Pierożki Jiǎozi, bo o nich mowa, to klasyczne, przynoszące szczęście jedzenie na Nowy Rok Księżycowy i tradycyjne danie spożywane w sylwestra, bardzo popularne zwłaszcza w północnych Chinach.
Mają delikatne ciasto, chrupiący spód i wilgotne nadzienie, a serwuje się je z dipem lub z sosem chili. Farsz tych pyszności to zazwyczaj mielone mięso i drobniutko pokrojone warzywa. Można też spotkać pierożki wypełnione samymi warzywami, tu wygrywa wyobraźnia kucharza. Dzięki temu, że są zrobione z cienkiego i elastycznego, prawie przezroczystego ciasta, znakomicie smakują zarówno gotowane na parze, smażone jak i pieczone.
W sylwestra i Nowy Rok Chińczycy dbają, by Jiǎozi były jak najmniejsze, żeby udało się zjeść ich jak najwięcej. I nie wynika to wcale z ich pysznego smaku czy apetytu biesiadników. Tradycja mówi, że im więcej zjesz tego dnia pierożków, tym będziesz bogatszy.
Na szczęście jest kurczak
Po chińsku słowo kurczak brzmi jak ji (吉) zwrot, który oznacza „powodzenia” i „dobrobyt”. To pierwszy powód, dla którego kurczak jest daniem tak mile widzianym na rodzinnych kolacjach. Po drugie, kurczak jest zwykle podawany w całości – łącznie z głową i nogami – aby symbolizować jedność i całość rodziny, a jednocześnie oznaczać dobry początek i koniec roku.
Kurczak jest zwykle duszony lub pieczony w towarzystwie prostych składników, takich jak imbir lub soja. Tradycyjnie cały kurczak jest najpierw ofiarowany przodkom i bogom w celu błogosławieństwa i ochrony. W chińskiej kuchni nic się nie marnuje. Kurze łapki są zwykle zjadane przez żywiciela rodziny, ponieważ mogą one pomóc „chwycić” bogactwo (słowo „chwycić” jest homofonem kurzych „pazurków”).
Kacze jaja
Kaczka oznacza wiarę, natomiast jej jajka płodność. Kacze jaja podaje się zwłaszcza w rodzinach, które oczekują na dziecko. Na żadnym azjatyckim stole w Nowy Rok na pewno nie zabraknie Nian Gao. Nazwa lepkiego ryżu oznacza lepsze życie w przyszłym roku. Słodka ryżowa masa to symbol więzi rodzinnych i wzajemnego zrozumienia.
Sztabki złota na kolację
Nowy Rok w Chinach zamiennie jest nazywany Świętem Wiosny, więc talerzu nie może zabraknąć wiosennych roladek, czyli popularnych także u nas sajgonek.
Według przekazów jeszcze przed dynastią Tang (618 – 907) na dzień „początku wiosny” smażono coś w rodzaju cienkiego naleśnika z mąki. Ludzie wkładali je do naczynia i dodawali specjalne warzywa i owoce. Nazywało się to „wiosennym daniem” (春 盘), które było wysyłane do krewnych i przyjaciół jako wiosenny prezent i błogosławieństwo.
W biedniejszych domach wiosenne danie było na ogół dekorowane marchewką i selerem, podczas gdy w bogatych rodzinach podawano do niego rozmaite dodatki: pieczone i solone mięsa, różne potrawy smażone, szpinak, szczypiorek, kiełki fasoli, wermiszel fasolowy i jajka.
Dziś sajgonki przygotowuje się z papieru ryżowego. Smakują wspaniale zarówno na zimno jak i na ciepło, jednak w sylwestra i Nowy Rok obowiązkowo smaży się je na złoty kolor tak, by przypominały sztabki złota i przyniosły bogactwo na kolejne miesiące.
Makaron długowieczności
Makaron długowieczności (长寿面 Chángshòu Miàn / chung-show myen /) ma swoją symbolikę ze względu na długość. Zjedzony w Nowy Rok przynosi jedzącemu długie i dobre życie, a im dłuższe są kluseczki, tym dłuższy żywot go czeka.
Smażony i podawany na talerzu; lub gotowany i podawany w misce z bulionem przysmak stanowi szlachetne uzupełnienie noworocznej kolacji.
Wstążki mogą mieć długość nawet 1 metra, ale nie wolno ich kroić! Należy je wessać siorbiąc przy tym głośno, a pozostałą zupę czy sos wypić.
Awans na deser
Gotowane na parze ciasteczka niángāo to najsłynniejszy i najpopularniejszy noworoczny deser w Chinach. Jego chińska nazwa to homofon zwrotu „rok wyżej” (年高), który symbolizuje rosnący dobrobyt i awanse z roku na rok, wyższy dochód, wyższą pozycję, wzrost dzieci i ogólnie obietnicę lepszego roku.
To słodkie kusząco i delikatne ciasto jest zrobione głównie z kleistej mąki ryżowej i brązowego cukru. Jego okrągły kształt reprezentuje dodatkowo jedność i kompletność.
Dlatego uważa się, że jedzenie niangao w okresie chińskiego Nowego Roku przynosi szczęście i gwarantuje rozwój.
Ten bardzo słodki i lepki przysmak ma swoją legendę. Podobno został stworzony jako podstępny prezent – ofiara dla Boga Kuchni, który, jak wiadomo, mieszka w każdym domu. Pod koniec roku Kuchenny Bóg składa „roczny raport” Nefrytowemu Cesarzowi. Aby uniemożliwić mu doniesienie o nieprzykładnie prowadzonej kuchni, pewna pani domu, jako ofiarę przygotowała ciasteczka, które tak skleiły usta bóstwa, że nie był w stanie wypowiedzieć złego słowa na temat jej domu.
To tylko kilka przykładów tradycyjnych chińskich potraw, które zjedzone w Nowy Rok zapewnią nam pomyślność. Kuchnia chińska to niewyczerpany skarbiec pysznych przepisów, to także pole do zabawy ze smakami, teksturami i przyprawami. Nowy Rok to znakomita okazja do kuchennych eksperymentów.
Comment (0)