Napitki
Orzeźwiające koktajle alkoholowe i nie tylko
Kruszon
Kruszon (fr. cruchon – dzbanuszek) – orzeźwiający koktajl alkoholowy wytwarzany z wytrawnego białego wina (niekiedy z dodatkiem koniaku), cukru i soku owocowego (lub samych owoców), a także zmrożonej wody sodowej i lodu.
Ten orzeźwiający napój, nazywany również bolą, zyskał popularność w XIX i w pierwszej połowie XX wieku. Podawano go na świątecznych stołach, podczas zabaw i balów karnawałowych, a także przy różnego rodzaju spotkaniach towarzyskich. Nazwa jego powstała od serwowania w szklanych dzbankach (krużach), z których napój rozlewano do kieliszków.
Niezbędnymi składnikami kruszonu było białe wino, cukier i owoce cytrusowe (lub sok z nich), lecz w wielu domach przechowywano i stosowano własne przepisy. Musiał być mocno schłodzony albo podawany z lodem w szklankach ze słomkami. W sprzedaży dostępne były komplety naczyń do serwowania kruszonu (duży dzbanek na tacy z małymi kielichami). Ze względu na zawartość alkoholu kruszon przeznaczony dla kobiet rozcieńczano przegotowaną wodą.
Kruszon z Krzeszowa
Kruszon według krzeszowskiego przepisu
W Krzeszowie (w województwie podkarpackim) wytwarzano kruszon, jak twierdzą jego mieszkańcy, „od niepamiętnych czasów”. W przepisie na krzeszowski kruszon jest: białe wino, produkowane z owoców rosnących w tamtejszych sadach, suszone owoce (jabłka, gruszki i śliwki) oraz cukier i woda gazowana. Finalny produkt ma około 8% alkoholu. Wy- twarzany od lat według tej samej tradycyjnej receptury został wpisany w marcu 2006 na Listę produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Orszada
Orszada, syrop orszadowy (z fr. orgeade od orge, jęczmień) – słodki napój chłodzący sporządzany zazwyczaj z migdałów, cukru i wody (różanej, pomarańczowej) lub mleka.
Wytwarzany był pierwotnie z mieszanki jęczmienia i migdałów. Ma wyraźny, migdałowy smak i jest składnikiem wielu koktajli, jednym z szerzej znanych jest Mai Tai.
Napój nazywany też mleczkiem migdałowym podawano na ogół w zamożniejszych domach podczas okazalszych przyjęć, balów bądź spotkań towarzyskich. Był stosunkowo drogi (egzotyczne produkty) i pracochłonny (ucieranie migdałów na masę), dość wcześnie więc w Europie wyszedł z mody, zastąpiony przez inne napoje orzeźwiające.
Słowo to wywodzi się z łacińskiego hordeata („zrobiony z jęczmienia”; francuskie orge to jęczmień). Podobną etymologię ma hiszpańska horchata (orxata), współczesny napój ma jednak niewiele wspólnego z pradawnym wyrobem.
Podobne napoje
W Tunezji nazywa się rozata i jest zwykle podawany schłodzony podczas wesel i imprez zaręczynowych jako symbol radości i czystości z powodu białego koloru i świeżego (lekko kwiatowego) smaku. Występuje w wielu różnych odmianach, takich jak: tradycyjne migdały, banany, mango, pistacje i wiele innych.
W Surinamie podaje się napój o nazwie orgeade, który jest podobny do syropu orszadowego, ale jego jedynymi składnikami są cukier i migdały.
Włoska odmiana to syrop o nazwie orzata, oparty na żywicy (styraks); zawiera niewielką ilość migdałowej goryczki.
Na Malcie podobny jest napój ruġġata wytwarzany z migdałów, wanilli, niekiedy z dodatkiem cynamonu i goździków.
Na greckiej wyspie Nisiros podobny napój znany jako sumada (gr. σουμάδα), ma długą tradycję sięgającą czasów rzymskich. Jako egzotyczny przysmak został podarowany przez króla Piotra I Cypryjskiego królowi Kazimierzowi Wielkiemu podczas uczty u Wierzynka.
Mazagran
Mazagran (fr. masagran, café mazagran) – chłodzący alkoholowy napój koktajlowy ze słodzonej kawy z dodatkiem koniaku lub rumu (niekiedy spirytusu).
Popularny szczególnie wśród mężczyzn w XIX i wczesnych dziesięcioleciach XX wieku. W kawiarniach podawany w wysokich szklankach, schłodzony kostkami lodu, długotrwale sączony przez słomkę. Przypisywano mu właściwości orzeźwiające i wzmacniające.
Nazwa pochodzi od algierskiego miasta Mazagran – dawniej wioski, znanej z desperackiej obrony oddziału Francuzów pod komendą kapitana Lelièvre, w trakcie podboju Algierii w 1840 r., gdy obrońcy zmuszeni byli wzmacniać swe siły korzystając z podobnego napoju.
Poncz
Poncz (ang. punch) – mieszany napój alkoholowy, najczęściej aromatyczny (korzenny), przygotowywany naraz dla większej liczby osób i do rozlewania podawany w wazie.
Może być mrożony lub gorący, często przygotowywany bywał na noc sylwestrową, podawany uroczyście o północy. Pochodzi z Indii, gdzie „pancza” oznaczało liczbę 5, gdyż składał się tam z tylu elementów (herbata, cukier, arak, cytryny, wino lub woda). Przez Anglików sprowadzony pod koniec XVI wieku do Europy, gdzie w ciągu XVIII i XIX stulecia rozpowszechnił się tak, iż serwowano go nawet do śniadań. Popularny nie tylko w krajach za- chodnioeuropejskich (zwłaszcza w Wielkiej Brytanii i Szwecji), lecz także w Polsce i Rosji, ceniony również przez wojskowych. Mickiewicz w Panu Tadeuszu ironizuje, że carscy oficerowie „Płut i Rykow tak żwawo zaczęli się zwijać, tak łakomie 
zajadać i gęsto zapijać, że w pół godziny zjedli dwadzieścia trzy zrazy i wychylili ponczu ogromne pół wazy” (ks. IX, w. 250-253).
Pierwotnie przygotowywano go z następujących składników: araku (rumu), herbaty, cukru, cytryny i dowolnego owocu oraz wina z przyprawami korzennymi. Jeden z literackich opisów przyrządzania ponczu w XVIII wieku obrazowo podaje, jak „w wazie już powoli zbierały się wytłoczyny pomarańcz, kupy cukru, lał się w nią burgund i szampan. Wszczął się spór o ilość stosunkową jamajki”. W gotowym napoju zawartość alkoholu wynosiła od 12 do 20 procent, dla widowiskowego efektu często zapalano go przy słabym oświetleniu.
Chłodzony latem poncz zimny dopełniano wodą sodową, szampanem, kostkami lodu itp., co sprawiało, że w istocie był to poprzednik dzisiejszych koktajli.
Dziś najczęściej sporządza się go z herbaty, cukru, przypraw, owoców, soków owocowych oraz alkoholu (rumu lub wódki), a czasem – z samego rumu i soku.
Określeniem tym oznacza się również roztwór lub syrop z dodatkiem alkoholu, używany do nasączania ciast.
Spritzer
Spritzer (niem. [ˈʃpʁɪt͡sɐ] ⓘ) to wysoki, schłodzony napój, zazwyczaj przygotowywany z białego wina i wody gazowanej lub gazowanej wody mineralnej. Zamiast białego wina można użyć sfermentowanego syropu, aby zachować słodycz, ale neutralny smak.
Spritzer pochodzi z odmiany języka niemieckiego używanej w Austrii, gdzie napój ten jest bardzo popularny. Jest również bardzo popularny w Europie Wschodniej i Środkowej, na przykład na Słowacji, gdzie nazywa się go vinny spric. Jest używany obok równie popularnej formy Gespritzter (najczęściej wymawianej jako G'spritzter, rzeczownik pochodzący od imiesłowu czasu przeszłego od „spritzen”, czyli „sikać”),[1] terminu występującego również w niektórych regionach Niemiec, takich jak Hesja (np. Süssgespritzter, czyli „słodki spritzer” z użyciem gazowanej lemoniady zamiast wody sodowej (Sauergespritzter)). W większości Niemiec słowo „Schorle” jest używane do określenia spritzera.
Spritzery alkoholowe
Spritzery alkoholowe są coraz częściej dostępne w gotowych puszkach; ich stosunkowo niska zawartość alkoholu i kalorii sprawia, że są często sprzedawane kobietom. [potrzebne źródło]
W Hesji „gespritzt” zazwyczaj odnosi się do mieszanki wody gazowanej lub lemoniady i Apfelweinu (w dialekcie środkowoheskim Ebblwoi), napoju alkoholowego ze sfermentowanego soku jabłkowego, nieco podobnego do wytrawnego cydru.
Na Węgrzech szprycer, zwany fröccs, jest bardzo popularny. Istnieją dziesiątki różnych rodzajów szprycerów. Różnią się one proporcją wina i wody gazowanej lub rodzajem dodanych innych płynów. Przykładami są:
Kisfröccs lub Fütty („krótki szprycer” lub gwizdek), przygotowywany z 1 dl wina i 1 dl gazowanej wody gazowanej;
Nagyfröccs („pełny spritzer”), przygotowywany z 2 dl wina i 1 dl wody gazowanej;
Hosszúlépés („długi krok”), przygotowywany z 1 dl wina i 2 dl wody gazowanej;
Házmester („konsjerż”), przygotowywany z 3 dl wina i 2 dl wody gazowanej;
Háziúr („spritzer właściciela”), przygotowywany z 4 dl wina i 1 dl wody gazowanej;
Viceházmester („wicekonsjerż”), przygotowywany z 2 dl wina i 3 dl wody gazowanej;
Sportfröccs („sportowy spritzer”), przygotowywany z 1 dl wina i 4 dl wody gazowanej;
Újházy fröccs („szprycer Ujházy”), przygotowywany z 200 ml wina i specjalnego soku z kiszonek;
Macifröccs („szprycer pluszowego misia”), przygotowywany z czerwonego wina, napoju gazowanego i syropu malinowego;
Krúdy-fröccs („szprycer Krúdy”), przygotowywany z 900 ml wina i 100 ml wody gazowanej.
Inne odmiany to: șpriț de vară (lub „letni spritzer”) w Rumunii (1 część białego wina na 2 części wody gazowanej), Brizganec lub „Špricar” w Słowenii (wino i popularna krajowa woda mineralna Radenska), „špricer” w Serbii (białe lub różowe wino, mieszane z wodą gazowaną, po pół szklanki każdego). W Chorwacji popularny napój o nazwie gemišt miesza się z białym winem i wodą gazowaną do smaku.
W północno-wschodnich regionach Włoch, zwłaszcza w Wenecji i okolicach, spritz to popularny lekki koktajl, będący mieszanką musującego białego wina (np. Prosecco), wody gazowanej i Aperolu lub Bitter Campari. Spritzer we Włoszech nie jest już tak popularny i nazywa się go spritz bianco („biały spritz”).
Spritzer bezalkoholowy
W Stanach Zjednoczonych niektóre bezalkoholowe soki gazowane są sprzedawane jako spritzery. Ten sam rodzaj soku gazowanego (w rzeczywistości wytwarzanego z soku i gazowanej wody mineralnej) znany jest w Niemczech jako Saftschorle lub Fruchtschorle. (Oba to skrót od rzadko używanego Fruchtsaftschorle). Szczególnie Apfelschorle (spritzer z soku jabłkowego) jest jednym z najpopularniejszych napojów bezalkoholowych w Niemczech. W Austrii Apfelschorle nazywa się Apfelsaft g'spritzt. ... g'spritzt można łączyć z dowolnym sokiem, np. Orangensaft g'spritzt lub Pago/Cappy g'spritzt (producenci soków).
Sangria
Sangria (angielski: /sæŋˈɡriːə/ sang-GREE-ə, portugalski: [sɐ̃ˈɡɾi.ɐ]; hiszpański: sangría [saŋˈɡɾi.a]) to napój alkoholowy pochodzący z Hiszpanii i Portugalii. Sangria, poncz, tradycyjnie składa się z czerwonego wina i pokrojonych owoców, często z innymi składnikami lub alkoholami.
Zgodnie z przepisami UE tylko Hiszpania i Portugalia mogą oznaczać swój produkt jako Sangria; podobne produkty z różnych regionów różnią się nazwami. Clericó to podobny napój, popularny w Ameryce Łacińskiej.
Sangria jest bardzo popularna wśród zagranicznych turystów w Hiszpanii, nawet jeśli miej- scowi nie piją jej zbyt często. Jest powszechnie serwowana w barach, restauracjach, chiringuitos oraz na festynach w całej Portugalii i Hiszpanii.
Sangria/sangría oznacza „upuszczanie krwi” w języku hiszpańskim i portugalskim. Termin „sangria” używany do określenia tego napoju sięga XVIII wieku.
Sangria ma swoje historyczne korzenie w Królestwie León w średniowieczu, skąd pochodzi prekursor tego napoju, leońska lemoniada. W tym okresie mieszkańcy Królestwa León wytwarzali ten napój z wina, pomarańczy, cytryn, cukru i przypraw. Lemoniada winna przetrwała jako popularny napój w regionie Kastylii i León w Hiszpanii, zyskując na popularności, szczególnie w Wielkim Tygodniu.
Z drugiej strony, koktajl sangria jest spożywany co najmniej od początku XIX wieku. Sangaree, poprzednik sangrii, podawany na ciepło lub na zimno, prawdopodobnie pochodzi z Karaibów (Indie Zachodnie), a stamtąd trafił do Ameryki kontynentalnej, gdzie był popularny od czasów kolonialnych, ale „w dużej mierze zniknął w Stanach Zjednoczonych” na początku XX wieku. Amerykanie pochodzenia latynoskiego i hiszpańskie restauracje ponownie wprowadziły sangrię do Stanów Zjednoczonych jako napój mrożony pod koniec lat 40. XX wieku, a zyskała ona większą popularność dzięki Wystawie Światowej w Nowym Jorku w 1964 roku.
Przepisy na sangrię są bardzo zróżnicowane nawet w samej Hiszpanii, z wieloma regionalnymi różnicami. Podstawowymi składnikami są zawsze wino, zazwyczaj czerwone, oraz środki mające na celu dodanie owocowego lub słodszego smaku, a być może także podniesienie zawartości alkoholu.
Tradycyjnie sangrię miesza się z lokalnymi owocami, takimi jak brzoskwinie, nektarynki, jagody, jabłka, gruszki, lub owocami globalnymi, takimi jak ananas czy limonka, i słodzi cukrem i sokiem pomarańczowym. Tradycyjnie używa się hiszpańskiego czerwonego wina Rioja. Niektóre przepisy na sangrię, oprócz wina i owoców, zawierają dodatkowe składniki, takie jak brandy, woda gazowana lub likier smakowy.
Sangria blanca (sangria z białym winem) to nowsza innowacja. Do sangria blanca amerykańska pisarka kulinarna Penelope Casas poleca wytrawne białe wina, takie jak Rueda, Jumilla lub Valdepeñas. Sangria de cava jest przygotowywana z hiszpańskiego wina musującego.
Ponche de Sangria to odmiana dla dzieci, często podawana na przyjęciach urodzinowych. Pomarańcze, brzoskwinie i inne słodkie owoce łączy się z jagodami, winogronami lub barwnikami spożywczymi, aby uzyskać kolor sangrii. Wino zazwyczaj zastępuje się napojem bezalkoholowym.
Zgodnie z prawem Unii Europejskiej, stosowanie sangrii w etykietach handlowych jest obecnie ograniczone przepisami geograficznymi. Parlament Europejski zatwierdził w styczniu 2014 r. nowe przepisy dotyczące etykietowania, znaczną większością głosów, chroniąc oznaczenia napojów aromatyzowanych, w tym sangrii, wermutu i grzanego wina. W UE jako „sangria” może być sprzedawana tylko sangria produkowana w Hiszpanii i Portugalii; sangria produkowana gdzie indziej musi być odpowiednio oznaczona (np. jako „sangria niemiecka” lub „sangria szwedzka”).
Powiązane wiadomości
Comment (0)