Halloween, skąd to się wzięło?

Tuesday, 31 Oct, 2023

Poprawnie czy niepoprawnie

Słowo "Halloween" pochodzi od angielskiego zwrotu "All Hallows’ Eve" oznaczającego "wigilię Wszystkich Świę- tych", ma więc, jak widać, chrześcijańskie znaczenie. Jej obchodzenie, a także obchody dnia Wszystkich Świętych wprowadził (w Kościele miasta Rzymu) papież Grzegorz III.
W drugiej połowie VIII w. opat Odylon z Cluny rozpoczął praktykę modlitw za zmarłych mnichów ze swojego opactwa. Miała ona coroczny charakter. Zmarłych wspominano 2 listopada, dzień po święcie Wszystkich Świę- tych. Ten zwyczaj szybko roznieśli inni zakonnicy po klasztorach w całej Europie. Obyczaj ten z czasem wyszedł poza mury klasztorne i modlitwa za wszystkich zmarłych (już nie tylko zakonników) stała się powszechna wśród chrześcijan. Stąd nazwa Dnia Zadusznego, czyli modlitwy za dusze.
 Tak ukształtowało się “triduum żałobne”, które obchodzone było od 31 października wieczorem do 2 listopada. tradycja ta utrzymała się do dziś tylko na niektórych obszarach Europy, np. w kręgach anglojęzycznych. W miejscach, w których żałobnego triduum się już nie praktykuje, główne obchody przesunięto na pierwsze dni listopada, stąd obchodzimy dzień Wszystkich Świętych i Zaduszki.
Jednak o ile językowo słowo Halloween należy do kultury chrześcijańskiej, o tyle same jego obchody łączone są z celtyckim pogańskim świętem Samhain. W starożytnej Irlandii był to jeden z czterech najważniejszych obrzędów roku. Przełom października i listopada stanowił czas przejścia od nowego do starego roku, od lata do zimy, od życia do śmierci - wierzono wówczas, że 31 października przyroda zaczyna umierać. Świat żywych w tę jedną noc łączył się ze światem umarłych.
Starożytni Irlandczycy wierzyli, że duchy zmarłych wracają na tę jedną noc na ziemię, pragnąc wcielić się w żywych. Z obawy przed tym gaszono paleniska w domach i całą noc spędzano na zewnątrz przy rozpalonym na pobliskim wzgórzu stosie. Żeby odstraszyć lub oswoić duchy zakładano przerażające maski mające przypominać twarze demonów.
Zmodyfikowane i powierzchownie schrystianizowane pogańskie święto już pod nazwą "Halloween" przywieźli do Ameryki irlandzcy imigranci w XIX wieku. Ale jego obchody upowszechniły się tam dopiero w latach 30. XX wieku, pozbawione już całkowicie religijnych odniesień. Cieszy się ono popularnością zwłaszcza wśród dzieci, które w przebraniach zbierają słodycze lub robią "psikusy" tym, którzy nie poczęstowali ich słodkościami.
W Polsce wciąż toczą się dyskusję na temat tego, czy Halloween jest bezpiecznym świętem. Najbardziej znany katolicki egzorcysta, zmarły już o. Gabriele Amorth, twierdził, że jeśli Halloween dzieci traktują tylko jak zabawę, to nie ma się czego obawiać - ich nieśmiertelnym duszom nie grożą żadne niebezpieczeństwa, nawet, gdy najmłodsi przebierają się za upiorne postaci. Poza tym warto przypomnieć, że Kościół w Polsce tego zwyczaju nigdy wprost nie potępił.

Niezależnie od tego, jakie są nasze poglądy w tym temacie, faktem jest, że Halloween na dobre zagościło w naszej kulturze. Tylko skąd właściwie się wzięło? Prześledźmy po krótce historię tego dnia.
Rodowód Halloween nie jest jednoznaczny. Najprawdopodobniej jednak wywodzi się z celtyckiego obrządku Samhaim, podczas którego żegnano lato, by powitać zimę.
Obrządek ten wiązał się również ze świętem zmarłych- wierzono bowiem, że w tym dniu zaciera się granica między światem żywych i światem umarłych. To właśnie wtedy duchy miały możliwość przedostania się do rzeczywistości ludzi. Dusze bliskich osób  były czczone i zapraszane do domów.
Obawiano się jednak złych demonów, które w jakiś sposób trzeba było odstraszyć. Stąd wywodzi się prawdopodobnie zwyczaj zakładania przerażających kostiumów. Ważnym elementem święta Samhaim było palenie ogniska, wokół których tańczono tańce śmierci.
Obecnie Halloween obchodzone jest najbardziej chętnie w Ameryce, Irlandii, Australii, Kanadzie i Wielkiej Brytanii. Jest, zaraz po Bożym Narodzeniu, najhuczniej obchodzonym świętem. Do Polski Halloween przywędrowało w latach 90. XX w. Obchody tego ciekawego święta są jednak bardzo podobne, a kilka charakterystycznych obchodów Halloween na dobre zakorzeniło się w kulturze na całym świecie.

Do najpopularniejszych symboli i tradycji związanych z Halloween należy:
Drążenie dyni (Jack-o'-lantern) – dynia to niewątpliwie najbardziej rozpoznawalny symbol Halloween. Wydrążona dynia ze światełkiem w środku dawniej była symbolem zagubionych dusz. Obecnie jest ozdobą Halloweenową, którą miłośnicy tego święta przyozdabiają domy. Drążenie dyni w zabawne, ładne i ciekawe wzory to zabawa dla całej rodziny. W różnych częściach świata przeprowadzane są nawet specjalne warsztaty z drążenia dyni (to nie taka łatwa sprawa).
Przebieranie się – kolejna popularna tradycja związana z Halloween. Przebieranie się za upiory, stwory, potwory i inne groźne istoty miało w dawnych wierzeniach zmylić złe duchy. Ludzie przywdziewali maski, dzięki czemu chronili się przed złymi upiorami. Obecnie przebrania są nieodłączną tradycją imprez halloweenowych czy chodzenia i proszenia o cukierki.
Cukierek albo psikus – sławne „Trick or Treat”. Jedna z teorii głosi, że ta tradycja również ma korzenie bardzo głęboko. Dawniej w noc Samheinu biedni chodzili od domu do domu i prosili o kawałek ciasta w zamian za obietnicę modlitwy. Obecnie dzieci, przebrane w wymyślne Halloweenowe stroje wędrują po ulicach miast i proszą o cukierki. Lub robią psikusa tym, którzy nie dali… zapłaty.
Przystrajanie domów – to tradycja, którą Amerykanie traktują bardzo poważnie. Przystrajają nawet Biały Dom! Domy na Halloween przystrajane są dyniami, a także innymi „strasznymi” elementami, jak pajęczyny, kościotrupy, upiory, ale także liście i owoce jesienne.
Oglądanie horrorów – w obecnym Halloween w dużej części chodzi o strach i straszenie. Dlatego właśnie dużo osób decyduje się na oglądanie horrorów. To fantastyczna zabawa dla grupy. Z okazji Halloween wiele kin oferuje także maraton horrorów.
Zabawa Apple bobbing – to kolejna tradycja, obecna zazwyczaj na przyjęciach z okazji Halloween. To zabawa zręcznościowa polegająca na wyławianiu jabłek z wody za pomocą zębów. Gra ma wiele wspólnego z różnymi zabawnymi wróżbami.
Przyjęcia z przebraniami, zabawa dla starszych – podczas, gdy dzieci biegają zbierać cukierki, starsi urządzają przyjęcia z okazji Halloween. Na nich również królują zabawne i straszne przebrania, a także tematyczne przekąski.

***
31 października w niektórych regionach świata to tylko kolejny dzień, a w innych to dzień świętowania i upamiętniania zmarłych. W różnych częściach świata wygląda to inaczej:
USA
Na początku w USA Halloween to była stosunkowo prosta wieczorna zabawa dla dzieci, które przebierały się i chodziły od drzwi do drzwi, prosząc o słodycze, a obecnie to już wielka impreza.
Współcześni Amerykanie dekorują swoje domy ozdobami o tematyce związanej z duchami, strachem i nadprzyrodzonymi zjawiskami, sklepy są pełne Halloweenowych ozdób, opuszczone magazyny, młyny i rzeźnie zamieniają się w „nawiedzone domy”, a sklepy z kostiumami na Halloween powstają jak grzyby po deszczu. Krajowa Federacja Handlu Detalicznego w USA przewiduje, że wydatki w USA związane z Halloween wyniosą w tym roku 9,1 mld dol. — nowy rekord!
Litwa
Nie wszyscy na Litwie lubią hałas i zabawy związane z wigilią Wszystkich Świętych.
Młodzi ludzie lubią przebierać się za ulubione postaci z filmów, książek czy programów telewizyjnych, a właściciele sklepów cieszą się z możliwości zwiększenia obrotów i zysków. Ten trend to stosunkowo nowy sposób obchodzenia Święta Zmarłych na Litwie, który zastępuje tradycję odwiedzania cmentarzy i palenia świec, aby okazać szacunek dla zmarłych przyjaciół i bliskich.
Starsi Litwini nie wydają się być fanami obecnego trendu. Ta grupa woli tradycyjne skupienie i spokój związane z wigilią Wszystkich Świętych, dniem Wszystkich Świętych i Dniem Zadusznym.
Meksyk
W Meksyku obchody dwudniowego Dnia Zmarłych rozpoczynają się 31 października o północy. Zgodnie z legendą o północy 31 października otwierają się bramy niebios i 1 listopada na 24 godziny dusze zmarłych dzieci jednoczą się ze swoimi rodzinami, a dusze dorosłych schodzą na ziemię 2 listopada.
W domach pełnych owoców, wody, gorącej czekolady i specjalnego chleba stawia się ołtarzyki. Rodziny kładą duszom dzieci cukierki i zabawki, a dla dusz dorosłych stawiają kieliszki z meskalem i papierosy.
Rumunia
Prawosławne i katolickie kościoły w Rumuni nie popierają obchodzenia Święta Zmarłych w amerykańskim stylu, ale zachęcają członków Kościoła do udziału 1 listopada w specjalnych obrzędach religijnych zwanych „Dniem Zmarłych”.  Wiele grup religijnych i nacjonalistycznych wzywa do zakazania niektórych obchodów Halloween, w tym noszenia kostiumów i dekorowania szkół.
Zabawy Halloweenowe są bardzo popularne w barach i klubach. Transylwania, „dom” Drakuli, jest popularna wśród turystów w okresie Halloween i jest mocno promowana przez rumuńskie agencje turystyczne. Jedna z największych imprez Halloweenowych ma miejsce w Sighișoara, cytadeli będącej rzekomo miejscem narodzin Wlada Palownika, który zdaniem wielu stanowił inspirację dla postaci Drakuli.
Polska
Od upadku komunizmu w 1989 roku obchody Halloween w amerykańskim stylu zyskują coraz większą popularność wśród młodych ludzi w Polsce.
Polacy dodatkowo tradycyjnie obchodzą Święto Zmarłych podczas dwóch pierwszych dni listopada.  Obchody w dniu 1 listopada obejmują odwiedziny na grobach zmarłych, strojenie grobów i modlitwy.
2 listopada odprawiana jest msza żałobna za dusze zmarłych.

Niemcy

Także w Niemczech obchody Halloween to stosunkowo nowa tradycja. Chociaż tradycja „cukierek albo psikus” była praktykowana na niewielkich terenach w czasie zimnej wojny, jednak rozpowszechniła się ona dopiero w latach 90. ubiegłego wieku.

Halloween obchodzą dzieci, które chodzą po domach prosząc o cukierki, i dorośli, którzy chodzą na imprezy dla przebierańców w klubach lub domach. Ogółem Niemcy wydają około 200 mln euro na obchody i produkty związane z Halloween.

Szwajcaria

Halloween cieszy się coraz większą popularnością w większości krajów europejskich, w których takie obchody są stosunkowo nowe. Szwajcaria stanowi wyjątek od tej zasady. Tradycje Halloween zaczęły tam zyskiwać na popularności około 1999 roku, ale ich popularność już spada. Najczęściej Halloween świętują młodzi dorośli ludzie, zazwyczaj organizując imprezy.

Oprócz artykułów, które mają pomóc czytelnikom zaoszczędzić czas i pieniądze podczas wyjazdów za granicę, Blog TransferGo publikuje również artykuły rozrywkowe i pomagają zaplanować wolny czas.  Ten artykuł dotyczący Halloween to najnowszy wpis w tej kategorii, a więcej podobnych artykułów pojawi się już wkrótce.