Świetlik – ziele na oczy i nie tylko

Tuesday, 07 Oct, 2025

Na skraju starej łąki, w miejscu, gdzie rosły kwiaty pachnące poranną rosą, wiodło życie małe, ciche miasteczko. Mieszkańcy od pokoleń wiedzieli, że wśród traw i polnych ziół kryje się roślina o niezwykłej mocy – Świetlik łąkowy (Euphrasia rostkoviana). Choć większość ludzi kojarzyła go tylko z leczeniem oczu, stary wioskowy zielarz wiedział, że jego właściwości są znacznie szersze.
– Świetlik to półpasożyt – mówił, pokazując dzieciom jego drobne, białe kwiatki – czerpie sole mineralne i wodę z korzeni pobliskich roślin. Dzięki temu jego siła lecznicza jest tak wielka, że działa nie tylko na oczy, ale też na serce, żołądek, nerwy, a nawet na trawienie i układ odpornościowy.
Zbierał go przed kwitnieniem, suszył w cieniu, w cienkiej warstwie, pilnując, by nie stracił swych związków czynnych. W jego chacie stały słoje z suszem i nalewki, a każdy miał swoje przeznaczenie: przemywanie oczu przy zapaleniu spojówek, okłady na zmęczony wzrok, odwar do płukania gardła czy napar do picia w małych dawkach – wszystko zgodnie z zaleceniami dawnych mistrzów.
Legenda głosiła, że świetlik nosi w sobie radość i światło. Starsze kobiety mawiały, że roślina „kradnie mleko” krowom, a przez to zdoła również ukraść ból i chorobę z ciała człowieka. Na wsiach mówiono, że jeśli przyłożysz napar ze świetlika do oczu, zmęczenie, zaczerwienienie i łzy znikną, a spojrzenie znów stanie się jasne jak poranne słońce. Dzieci zaś przychodziły do babci, by posłuchać historii o „ptasim oczku”, które miało chronić wzrok tak, jak ptaki strzegą swojego gniazda.
W dawnych czasach zielarki i zielarze przygotowywali z tej rośliny napary, okłady i maści. Chorym na gardło podawano ciepły napar, który łagodnie koił kaszel i podrażnienia. Rany, drobne oparzenia czy stany zapalne skóry leczyły się dzięki okładom ze świetlika, który swoimi ściągającymi i przeciwzapalnymi właściwościami działał niczym delikatny, naturalny balsam. A gdy ktoś miał problemy trawienne, napar z tej cudownej rośliny pomagał uspokoić żołądek, niczym opowieść ukołysana w letni wieczór.
Czasy się zmieniały, ale świetlik nie tracił swojej mocy. Naukowcy współcześni odkryli, że jego liście i kwiaty zawierają związki, które walczą z wolnymi rodnikami, łagodzą stany zapalne i pomagają w ochronie komórek ciała. Okazało się, że roślina ta, znana od wieków, nadal potrafi wspomóc zdrowie – zwłaszcza wzrok, układ moczowy, a nawet przerost prostaty u mężczyzn.

Napar do płukania oczu i okładów
1 łyżka suszu świetlika, 1 szklanka wrzątku. Zalać ziele wrzątkiem, przykryć i zaparzać 10 minut, następnie odcedzić przez gęstą gazę. Przemywać oczy przy zapaleniu spojówek, zmęczeniu oczu, „workach” pod oczami, także w formie okładów na powieki. Do oczu używać wyłącznie naparów/odwarów dokładnie przefiltrowanych przez gazę lub specjalny filtr – najmniejsze drobinki mogą podrażniać.

Kompres z odwaru
2 łyżki suszonego ziela, 250 ml wody. Gotować pod przykryciem 5 minut, odstawić na 15 minut, przecedzić. Namoczyć waciki lub gazę i przykładać na powieki przy stanach zapalnych, łzawieniu, uczuciu piasku w oczach.

Herbatka na drogi oddechowe
1 łyżeczka ziela, 200 ml wrzątku. Zaparzać 15 minut pod przykryciem. Pić 1–2 razy dziennie przy przeziębieniu, kaszlu, katarze, zapaleniu gardła. Działa łagodząco i przeciwzapalnie.

Mieszanka na oczy (tradycyjna)
1 część świetlika, 1 część rumianku, 1 część lipy. 1 łyżkę mieszanki zalać szklanką wrzątku, parzyć 10 minut, przecedzić przez gazę. Stosować do przemywania oczu i okładów – łagodzi podrażnienia, zaczerwienienie i obrzęki.

Nalewka ze świetlika
50 g suszonego ziela, 250 ml alkoholu 40%. Zalać ziele alkoholem, szczelnie zamknąć, odstawić na 14 dni, co jakiś czas wstrząsać, przecedzić. Stosowanie: 20 kropli w 50 ml wody, 2–3 razy dziennie przy przeziębieniu i stanach zapalnych (nie stosować dłużej niż kilka tygodni).

PRZECIWWSKAZANIA
Świetlik, choć pełen cudownych właściwości, nie jest dla wszystkich.  Jego stosowanie nie jest zalecane w następujących przypadkach:
Alergia na rośliny z rodziny trędownikowatych - może wywołać reakcje alergiczne.
Ciąża i karmienie piersią - brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania.
Interakcje z lekami - może wpływać na działanie niektórych leków, zwłaszcza tych o działaniu przeciwzapalnym.
Osoby z chorobami oczu (jaskra, zaćma, po operacjach) powinny używać świetlika tylko po konsultacji z lekarzem.
Choć na pierwszy rzut oka świetlik łąkowy wydaje się zwyczajnym ziołem, jego bogaty skład chemiczny i szerokie zastosowanie dowodzą, że od wieków był cenionym sprzymierzeńcem zdrowia. Dziś, tak jak dawniej, przypomina nam, że nawet najmniejsze rośliny mogą mieć wielką moc.

Ilona Girzewska
Certyfikowany Zielarz Fitoterapeuta
Tel: 416-882-0987  •  FB: Ziołowe opowieści  •  Podcast: radio7toronto.com