Owoc pięciu smaków
iołowe opowieści
Cytryniec chiński (Schisandra chinensis), znany w medycynie Wschodu jako Wu Wei Zi, od wieków zajmuje wyjątkowe miejsce w kulturze i tradycji Chin, Korei i Rosji. Jego historia sięga ponad 2000 lat – pierwsze wzmianki o nim pojawiły się w klasycznym chińskim traktacie medycznym Shennong Bencao Jing z I wieku n.e. Roślina ta była uważana za dar niebios, mający przywracać siły witalne, równowagę wewnętrzną i zapewniać długowieczność. Stosowano ją zarówno jako lek, jak i święty składnik mikstur taoistycznych alchemików.
Jedna z chińskich legend mówi o młodym uczonym, który udał się w góry Kunlun, by odnaleźć zioło nieśmiertelności. Przez wiele dni wędrował bez jedzenia, aż natrafił na czerwone jagody o intensywnym zapachu. Gdy je spożył – poczuł przypływ energii, jasność myśli i spokój ducha.
W starożytnej Mandżurii i na Syberii cytryniec był używany przez łowców i wojowników. Wierzono, że spożycie suszonych owoców przed wyprawą zwiększa koncentrację, siłę fizyczną, zmniejsza głód i zmęczenie. Szamani syberyjscy nazywali go rośliną strażników duszy, stosując go w rytuałach oczyszczania i przy wróżbach – miał pomagać w zachowaniu czystego umysłu i kontaktu z duchami przodków.
Cytryniec należał też do "trójcy świętych ziół cesarskich" obok żeń-szenia i reishi (lakownicy lśniącej). Władcy Chin sporządzali z niego napary i nalewki, by zachować jasność umysłu, siłę seksualną i duchową równowagę. Uważano, że regularne przyjmowanie Wu Wei Zi pozwala zachować młodość duszy i ciała na wiele lat.
W XX wieku cytryniec znalazł się w centrum zainteresowania rosyjskich biologów i lekarzy. Został oficjalnie wpisany do Farmakopei ZSRR jako adaptogen – naturalna substancja zwiększająca odporność organizmu na stres i zmęczenie. Używany był przez radzieckich kosmonautów, żołnierzy i sportowców jako legalny środek pobudzający.
Potocznie nazywany jest owocem pięciu smaków, ponieważ jego jagody zawierają wszystkie pięć podstawowych smaków, odpowiadających konkretnym organom i funkcjom energetycznym w organizmie zgodnie z Tradycyjną Chińską Medycyną. Miąższ owocu jest słodki (śledziona), skórka jest kwaśna (wątroba), nasiono gorzkie (serce), wewnętrzna część pestki ostro pikantna (płuca), a w całym owocu przewija się subtelna słona nuta (nerki).
Cytryniec chiński używany był do leczenia różnych dolegliwości, takich jak problemy z wątrobą i nerkami, zmęczenie i osłabienie, problemy z oddychaniem, stres i niepokój, problemy z układem nerwowym.
Współczesne badania potwierdzają cenne właściwości tej rośliny, a zwłaszcza jej działanie adaptogenne. Surowcem leczniczym jest owoc i liść, chociaż medycyna w krajach azjatyckich dopuszcza także stosowanie kory i wierzchołki pędów.
Oto główne zastosowania cytryńca chińskiego w fitoterapii:
- zaburzenia pamięci i koncentracji, trudności w nauce (u dzieci i seniorów),
- przewlekły stres, depresja, obniżona motywacja,
- choroby neurodegeneracyjne (Alzheimer, otępienie, stwardnienie rozsiane),
- wspomagająco przy autyzmie, boreliozie, nowotworach, niedokrwistości,
- infekcje (grypa, angina), przewlekłe stany zapalne,
- schorzenia wątroby (marskość, stłuszczenie), zatrucia toksynami,
- okresy intensywnego wysiłku fizycznego lub umysłowego, rekonwalescencja,
- obniżone libido i zaburzenia hormonalne.
Cytryniec to roślina szczególnie polecana osobom starszym – powinien być stałym elementem fitoterapii w praktyce geriatrycznej. Pierwsze efekty działania zazwyczaj pojawiają się po 1–2 tygodniach systematycznego stosowania.
Można go wykorzystać w formie naparu, ekstraktu, albo zwyczajnie w postaci proszku ze zmielonych, wysuszonych owoców.
Napar z cytryńca chińskiego
1-2 łyżeczki suszonych owoców cytryńca zalać wrzątkiem i odstawić na 10-15 minut. Przecedzić i pić 2-3 razy dziennie.
Ekstrakt z cytryńca chińskiego
Można kupić ekstrakty w formie kapsułek lub płynnej. Zalecana dawka to zazwyczaj 1-2 kapsułki dziennie lub 10-20 kropli ekstraktu płynnego.
Owoce cytryńca chińskiego znane ze swojego charakterystycznego, intensywnego smaku mają wszechstronne zastosowanie w kuchni:
Sok tłoczony z całych owoców (łącznie z nasionami), ma wyrazisty smak i wysoką zawartość witaminy C. Dobrze smakuje z dodatkiem miodu lub syropu z agawy.
Kompoty i lemoniady – owoce cytryńca gotowane z innymi owocami (np. dziką różą, malinami, czarnym bzem) tworzą wyjątkowo orzeźwiające napoje.
Nalewki i wino – popularne w medycynie naturalnej, ale i w kuchni – mają głęboki smak i działają rozgrzewająco oraz wzmacniająco.
Dżemy i konfitury – owoce można mieszać z jabłkami lub gruszkami dla złagodzenia kwaskowatości.
Herbatki z suszonych owoców – często łączone z hibiskusem, głogiem, aronią – działają pobudzająco i wzmacniająco.
Proszek z suszonych owoców – można dodawać do koktajli, musli, owsianek, smoothie.
Macerat z cytryńca – jako baza do sosów sałatkowych lub marynat (np. do ryb, tofu).
Cukier smakowy – owoce cytryńca zmieszane z cukrem lub miodem – idealne do herbaty lub wypieków.
Przeciwwskazania
Chociaż cytryniec chiński jest generalnie bezpieczny, istnieją pewne przeciwwskazania. Nie zaleca się stosowania cytryńca chińskiego w czasie ciąży i karmienia piersią, ponieważ brakuje wystarczających badań potwierdzających jego bezpieczeństwo w tych okresach. Również osoby z chorobami serca powinny zachować ostrożność i skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem suplementacji. Cytryniec może wchodzić także w interakcje z niektórymi lekami, zwłaszcza tymi stosowanymi w leczeniu chorób serca i nadciśnienia.
Ilona Girzewska
Certyfikowany Zielarz Fitoterapeuta
Tel: 416-882-0987
FB: Ziołowe opowieści
Podcast; radio7toronto.com
Powiązane wiadomości
Comment (0)